Ο ασπάλαθος. Πολυετές φυτό, αγκαθωτός θάμνος με μικρά φύλλα που διακλαδίζονται σε τρία μικρά, όπως το τριφύλλι. Είναι μαλλιαρά από πάνω και λεία από κάτω. Έχουν βαθύ πράσινο χρώμα. Τον ασπάλαθο τον συναντούμε στην Κρήτη, αλλά και σε άλλες περιοχές εκτός Κρήτης με διαφορετικές ονομασίες όπως: Ασφάλαθος, σπαλάχτρι, σπαλάθρι, κλπ. Όποιος ξέρει περισσότερες ονομασίες μπορεί να τις γράψει.
Ο ασπάλαθος ανθίζει στις αρχές της Άνοιξης. Τα λουλούδια του έχουν έντονο κίτρινο χρώμα, είναι νεκταρογόνο φυτό, το μέλι του είναι αραιό, έχει και αυτό έντονο κίτρινο χρώμα με χαρακτηριστική γεύση και άρωμα. Τον επισκέπτονται συνήθως οι μέλισσες όταν η ένταση του ανέμου είναι μικρή.
Μετά την ανθοφορία οι τρυφεροί βλαστοί μεταμορφώνονται σε πολύ σκληρά και επικίνδυνα αγκάθια, από την αρχή του κορμού του φυτού έως την κορυφή. Οι καρποί του ξεραίνονται και αυτοί. Όταν ανεβαίνει η θερμοκρασία την ημέρα ανοίγουν απότομα με ένα χαρακτηριστικό ήχο και πετάγονται τα σποράκια που περιέχει μέσα το σκληρό κέλυφος του φασολιού του. Με τα πρωτοβρόχια το φθινόπωρο ριζώνουν τα σποράκια και δίνουν νέα φυτά.
Οι καρποί του μοιάζουν με τους καρπούς των φασολιών με την διαφορά ότι είναι πολύ μικροί, πολύ σκληροί και μαλλιαροί. Οι κατσίκες τρώνε τους καρπούς του, και τους τρυφερούς βλαστούς πριν αυτοί ξεραθούν και μεταμορφωθούν σε πολύ σκληρά και επικίνδυνα αγκάθια.
Μια μαντινάδα λέει:
Σον τον ασπαλαθόκαρπο που τονέ τρώνε οι αίγες,
ετσά με 'φάγανε και εμέ οι γεδικές τσι έγνοιες
Το ξύλο του είναι πολύ σκληρό και χρησιμοποιείται σαν καυσόξυλο γιατί δίνει δυνατή φωτιά και κάρβουνο που κρατάει.
Ο ασπάλαθος αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη στην αρχαιότητα. Επίσης πίστευαν οι αρχαίοι Έλληνες ότι με τα αγκαθωτά κλαδιά του ασπάλαθου χτυπούσαν και τιμωρούσαν τους τυράννους στον Άδη